ناخن یک محصول کراتینی مرده است که شاید مهم ترین نقش آن به نظر شما زیبایی باشد، اما مهم ترین وظیفه آن حفاظت از انتهای انگشتان دست و پاست. گاهی ایجاد تغییراتی روی ناخن ما را نگران می کند در صورتی که ممکن است ناشی از ضربه ای خفیف باشد، اما گاهی تغییرات آن خبر از بیماری مهمی می دهد. علاوه بر این، پزشکان می توانند از روی ظاهر آن به بسیاری از بیماری ها پی ببرند. درباره سلامت ناخن، بیماری ها و بهداشت آن در این نوشتار، بخوانید تا بیشتر بدانید.

قبل از هر چیز شاید لازم باشد بدانیم ناخن سالم چه ویژگی های ظاهری ای دارد تا بدانیم چه زمانی باید نگران شویم و چه زمانی صبر کنیم تا همه چیز به حالت قبل برگردد.

دکتر طباطبایی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام جم می گوید: ناخن سالم سطحی نرم، کمی محدب و شکل مستطیل، گرد، مربع و شفاف دارد و با افزایش سن، بتدریج خطوط طولی، خشک و غیرشفاف روی آن به وجود می آید. ناخن طبیعی به علت جریان خون موجود در بستر آن صورتی رنگ است و در انتهای ناخن ها معمولا خطوط سفید عرضی دیده می شود که به علت ضربه های معمولی و جزئی است که روزانه به ناخن ها وارد می شود و طبیعی است.

او می افزاید: ضخامت ناخنی که از زیر پوست خارج می شود تا نوک آن بتدریج بیشتر می شود و با افزایش سن، ضخامت ناخن ها کم کم افزایش می یابد (بخصوص در ۲۰ سال اول عمر). به گفته این متخصص پوست، نازک شدن غیرطبیعی ناخن ها به علت اختلال ریشه و ضخیم شدن غیرطبیعی آن به دلیل اختلال بستر ناخن اتفاق می افتد.

تغییرات غیرطبیعی ناخن ها، اختلال و بیماری های مشکوک

دکتر طباطبایی می گوید: یکی از تغییرات ناخن ها، ایجاد شیار عرضی روی آن است که توقف موقت رشد ریشه را نشان می دهد، اما گاهی این توقف رشد ریشه طولانی و باعث فقدان ناخن می شود. او ادامه می دهد: این علامت در صورت اصابت ضربه های مداوم به ناخن ها، مانیکورکردن و ور رفتن مداوم با ناخن ها مانند جویدن دیده می شود. همچنین بیماری های قارچی، اگزما، باکتری هایی که باعث عفونت پوست دور ناخن ها می شوند، بیماری های عمومی، مصرف داروهای شیمیایی ضدسرطان، تب بالا و طولانی مدت، بیماری های ویروسی و کاهش جریان خون انتهای انگشتان هم ممکن است باعث بروز این مشکل شود.

این متخصص پوست از دیگر تغییرات ظاهری را که ممکن است در ناخن مشاهده شود، ایجاد نقاط ریز فرورفته و متعدد می داند و می گوید: این عارضه در مبتلایان پسوریازیس، اگزمای ارثی و بیماری خودایمنی دیده می شود.

به گفته این استاد دانشگاه، گاهی خطوط طولی متعدد در ناخن ها دیده می شود و ناخن ها نازک می شوند که این بارزترین نشانه بیماری لیکن پلان (بیماری التهابی نسبتا شایع پوست و مخاط) است.

اگر روی ناخن تان لک سفید ایجاد شد…

گاهی لک ها و خطوط سفیدرنگ در صفحه ناخن ها دیده می شود که به علت اختلال در کار ریشه ناخن هاست. دکتر طباطبایی با بیان این مطلب ادامه می دهد: صفحه ناخن با این که حاوی این لک های سفید است، اگر شفاف و ضخامتش طبیعی باشد، احتمالا به علت ضربه های خفیف و آهسته ولی مکرر به ناخن های دست (مثلا حین ورزش والیبال) ایجاد شده و خطوط سفید اغلب به دلیل مانیکور بروز می کند. سفیدشدن یکدست ناخن ها هم معمولا ارثی است.

به گفته این استاد دانشگاه، سفیدشدن موقت تمام صفحه ناخن هم در برخی افراد دیده می شود که می تواند به علت محرومیت بستر ناخن از خون باشد؛ مانند فشار دادن ناخن با دست که موقتا ناخن را رنگ پریده می کند. او در ادامه از عارضه شایعی می گوید که شاید خیلی از ما با آن آشنا باشیم، ولی ندانیم گاهی لازم است جدی اش بگیریم: در برخی افراد ناخن ها نازک و شبیه قاشق گرد می شود. ناخن های قاشقی شکل پا در دوران کودکی می تواند طبیعی باشد که بعدها خودبه خود بهبود می یابد، اما در بزرگسالان به علت کم خونی، فقر آهن و عوامل شغلی است و باید برای درمان عامل زمینه ای اقدام کرد.

لک های تیره گاهی خطرناک است

دکتر طباطبایی با اشاره به این که لک های تیره در ناخن ها به دلیل وجود رنگدانه طبیعی ملانین در صفحات ناخن ها ایجاد می شود، می افزاید: علت این عارضه معمولا افزایش فعالیت و تعداد سلول های رنگساز ریشه ناخن هاست. این تغییر رنگ می تواند فقط در یک ناخن یا چند ناخن منفرد یا به صورت خطوط طولی قهوه ای یا سیاهرنگ دیده شود. او ادامه می دهد: این عارضه در افراد تیره پوست و سیاهپوستان، همچنین در خانم های باردار شایع است و با مصرف بعضی داروها هم دیده می شود.

این متخصص پوست در ادامه به نکته مهمی اشاره می کند: لک های تیره در ناخن ها ممکن است نشانه ابتلا به ویروس HIV یا سندرم آدیسون (بیماری های غده فوق کلیه) هم باشد و گاهی با لک های تیره لب ها و نواحی تناسلی همراه است. به گفته این استاد دانشگاه، وجود یک نوار سیاه در ناخن می تواند ناشی از خال رنگی ریشه ناخن یا در مواردی علت ابتلا به سرطان بسیار بدخیم ملانوم باشد.

او می افزاید: لک های تیره در انگشتان چهار و پنج پاها مثلا در دونده ها و کوهنوردها معمولا به دلیل ضربه های متعدد ایجاد می شود. این متخصص تاکید می کند: در صورت وجود لک تیره طولی در ناخن ، پزشک اغلب نمونه برداری درخواست می کند چون همان طور که گفته شد، احتمال ابتلای فرد به ملانوم وجود دارد.

دکتر طباطبایی درباره علت ایجاد لک های قرمز و طولی در ناخن بعضی افراد توضیح می دهد: علت این لک ها ضایعات بستر ناخن هاست و وجود یک خط قرمز طولی از ریشه تا نوک ناخن ممکن است نشان دهنده تومور خوش خیم در ریشه ناخن باشد، ولی وجود چند خط قرمز به علت بیماری داریر (یک نوع بیماری پوستی) است و باید با مشاهده آن به پزشک مراجعه کرد.

چرا گاهی ناخن از بسترش جدا می شود

دکتر طباطبایی در پاسخ این سوال می گوید: دلیل جداشدن صفحه ناخن از بستر زیرش می تواند ضربه شدید، التهاب بستر ناخن، عفونت یا تومور بدخیم باشد. یکی از بیماری های شایع که باعث التهاب بستر ناخن و جداشدن صفحه آن از بستر می شود، بیماری پسوریازیس است که گاهی اولین علامت شروع بیماری و در مواردی آخرین علامت و نشانه وخامت بیماری پسوریازیس است.

التهاب ناخن را جدی بگیریم

دکتر طباطبایی شایع ترین علت التهاب، ورم و درد اطراف ناخن ها را ـ که هنگام بروز آن پوست اطراف ناخن قرمز و چرکی می شود و اغلب همراه با ترشح چرکی است ـ عفونت قارچی می داند و می افزاید: این مشکل بیشتر در خانم های خانه دار و افرادی که دائم با آب و شوینده ها سروکار دارند، دیده می شود و اگر التهاب، ورم و چرک شدید باشد، باید قبل از این که به ریشه ناخن صدمه وارد شود، چرک با سرنگ یا شکاف دادن، تخلیه و بلافاصله درمان خوراکی و موضعی آنتی بیوتیک ها و ضدقارچ ها شروع شود.

وقتی ناخن رنگین می شود

رنگین شدن ناخن، اغلب دلایل خارجی دارد و بندرت به دلیل بروز بیماری های داخلی اتفاق می افتد. این متخصص پوست با بیان این مطلب می گوید: زرد شدن ناخن ها می تواند به علت مانیکور مداوم یا رسوب نیکوتین در سیگاری ها باشد.

مصرف بعضی داروها و کار با نقره، برخی بیماری های داخلی و بیماری ویلسون هم از علت های دیگر رنگین شدن ناخن ها هستند. به گفته او، باکتری ها مانند پسودومونا باعث سبز شدن ناخن ها می شوند که بتدریج رنگ آنها را مایل به سیاه می کنند.